Hoe kan het toch dat je soms zo heen en weer geslingerd wordt? Je verlangt naar geborgenheid, maar zodra iemand te dichtbij komt krijg je de behoefte om afstand te nemen. Sommige mensen krijgen behoefte aan ruimte, anderen voelen een afkeer, weerstand of misschien zelfs een lichte paniek. Is dit bindingsangst? Angst voor intimiteit of juist bang om afgewezen te worden? Voor mijn promotieonderzoek naar de slagingskans van de partnerzoekenden heb ik duizenden artikelen hierover gelezen. En sommige daarvan herkende ik in mijn dagelijks werk. Zo ook bij Annelies.

Annelies is een lieve, vrolijke, zelfstandige vrouw met een goede band met haar vriendinnen, collegae (verpleegkundige) en zoon. Ze komt uit een goed gezin, maar haar moeder had veel last van depressies en angsten, en was nogal op zichzelf gericht. Annelies heeft daar als kind wel last van gehad, maar uiteindelijk is ze er sterker uit gekomen, vindt ze zelf. Alleen op relatiegebied wil het niet zo lukken. Waarom weet ze niet. Ze heeft veel korte relaties gehad. Door haar lieve en vrolijke uitstraling maakt ze gemakkelijk contact. Maar zodra er een relatie op dreigt te bloeien, krijgt ze het benauwd. En toch verlangt ze naar die ene liefde… ze vroeg me, hoe het kwam, dat ze altijd op de verkeerde man schijnt te vallen. De man die zich niet wil binden. In de gesprekken met haar, kwam ik er achter, dat dit echter niet het probleem is. Ze valt niet op de verkeerde man, maar is zelf de verkeerde vrouw, om maar bij haar woordgebruik aan te sluiten! Als een man onbereikbaar lijkt, wordt ze verliefde. Zodra een man verliefd op haar wordt, neemt ze afstand. Voor de man in kwestie is het een verwarrende periode: aantrekken-afstoten. Tegelijkertijd is ze heel lief en wil ze niemand kwetsen. Wat is hier aan de hand?

Hechtingsprobleem

Hier is sprake van een hechtingsprobleem. En vergis je niet, hechtingsproblemen komen voor bij ongeveer de helft van de 35+ singles! Er zijn honderden onderzoeken gedaan en tientallen boeken geschreven over de hechting bij volwassenen. In al deze onderzoeken is bevestigd dat deze vier hechtingsstijlen bestaan binnen een verscheidenheid aan landen en culturen. Het heeft invloed op alle stadia van een romantische relatie: de dating fase, de beginnende relatie, de langdurige relaties en het uitmaken of het verlies van een partner.

Onveilige hechting

Onveilige hechting kan onderverdeeld worden in twee aparte hechtingsstijlen: de angstige hechting en de vermijdende hechting. Bij beide is er sprake van een aantal problemen die in de weg kunnen staan bij het ontwikkelen van een respectvolle en liefdevolle relatie.

De angstige hechtingsstijl

Mensen met een angstige hechtingsstijl hebben een erg gevoelig hechtingssysteem. Zij bezitten een uniek vermogen om aan te voelen wanneer de relatie wordt bedreigd. De kleinste hint dat er iets misgaat kan het systeem al activeren. De gedachtegang komt neer op één doel: de intimiteit herstellen. Deze gedachten worden ook wel ‘activeringsstrategieën’ genoemd.

Voorbeelden van activeringsstrategieën

• Denken aan je partner, moeite met concentreren op andere dingen
• Alleen de goede kwaliteiten van je partner onthouden
• Angstig gevoel wat alleen weg gaat wanneer je bij je partner bent
• Geloven dat dit je enige kans op liefde is

De vermijdende hechtingsstijl

Mensen met een vermijdende hechting zijn altijd bezig met mensen op afstand houden, uit angst afhankelijk te worden. Je vermijdt intimiteit uit angst je autonomie te verliezen. Een vermijdende hechting leidt tot snel oordelen en negatief oordeln. Zowel bij het daten als in een relatie blijkt dat vermijdend gehechte mensen hun partner systematisch negatiever beoordelen dan veilig gehechte mensen. Ook ondersteunend, warm en zorgzaam gedrag wordt genegeerd of negatief beoordeeld.

Voorbeelden van deactiveringsstrategieën

• Focussen op kleine imperfecties van je partner (bijvoorbeeld hoe hij of zij eet, praat of zich kleedt) en dit in de weg van je gevoelens laten komen
• Met anderen flirten
• Terugtrekken wanneer het goed gaat (bijvoorbeeld een paar dagen niet bellen na een succesvolle date)
• Fysieke intimiteit vermijden (niet in hetzelfde bed slapen, geen seks willen hebben, voor iemand uit lopen

Sommige mensen hebben een onveilige hechting die een combinatie is van de angstige hechting en de vermijdende hechting. Dat wordt gepreoccupeerd genoemd, omdat dat vaak gepaard gaat met geobsedeerd zijn door de partner, snel onzeker worden over wat de ander van je vindt, je kan in paniek raken als de ander niet snel genoeg reageert en een andere keer raak je juist in paniek als de ander te dicht bij komt. Heel wisselvallig dus. Het lijkt soms op borderline-achtig gedrag (aantrekken – afstoten), maar als iemand verder geen psychische problemen heeft en dit alleen op het gebied van romantische relaties speelt, dan is de kans heel groot dat er sprake is van een hechtingsprobleem. En dat was dus het geval met Annelies!

Wetenschappelijke onderbouwing van mijn advies

Mikulincer en Shaver zijn twee wetenschappers die hun leven hebben gewijd aan het onderzoeken van hechtingspatronen. In 2010 publiceerde ze samen met Bar-On en Ein-Dor een zeer interessant onderzoek waarbij ze het gedrag van mensen met een onveilige hechting naar hun levenspartner toe bestudeerde. De onveilige hechting kan in je jeugd ontstaan of door nare relatie ervaringen. Dat zorgt ervoor dat je op je hoede bent. Op zich niet onverstandig maar soms sla je door en wordt je wisselvallig, ben je bang dat je niet goed genoeg bent of wordt je afstandelijk. Dit is per persoon verschillend. Het is eigenlijk een beschermingsmechanisme dat je niet gekwetst wil worden. Maar als je doorslaat werkt het averechts. Dat is wat het onderzoek van Mikulincer en Shaver aantoonde. Hechting vormt zich in je jeugd als je, om te overleven, vertrouwt op mensen die sterker en wijzer zijn. Het is een biologisch aangeboren mechanisme dat je hun nabijheid en bescherming zoekt. Als zij adequaat reageren wordt je vertrouwen in anderen groter. Als ze echter wisselvallig zijn niet. Dan kan je ook gaan twijfelen aan of jij de bescherming en steun wel waard bent. Een onveilige hechting kan dus komen doordat je hebt geleerd anderen niet te vertrouwen, dan neem je afstand. Maar het kan ook komen doordat je ben bent geworden om zelf niet goed genoeg te zijn. Dan wordt je angstig gehecht. Het kan ook zijn dat er een combinatie daarvan is en dat kan leiden tot aantrekken-afstootgedrag in een latere romantische relatie. Dus als je later een liefdesrelatie hebt wordt je gedrag beïnvloed door je hechting vanuit je jeugd. Maar ook de ervaring in liefdesrelatie beïnvloeden weer jouw vertrouwen in anderen en jezelf, wat weer jouw toekomstige gedrag beïnvloed.

Bij Annelies is er dus sprake van die combinatie. Dat kan bij iemand die minder emotioneel stabiel is dan Annelies zelfs leiden tot borderline-achtig gedrag. Voor Annelies is het essentieel, dat leert om gaan met die verwarrende gevoelens. Niet luistert naar haar zogenaamde intuïtie die roept “wegwezen”, zodra een man verliefd wordt. Want het is niet haar intuïtie die spreekt, maar haar angst. Dat zal nog een hele uitdaging worden. Maar de eerste stap is gezet. Bewustwording van het echte probleem (het probleem achter de vraag) is essentieel. Pas als je weet wat het probleem is, kun je werken aan de oplossing.

Meer informatie? Het onderzoek vind je in het artikel

The pushes and pulls of close relationships: Attachment insecurities and relational ambivalence. By Mikulincer, Mario,Shaver, Phillip R.,Bar-On, Naama,Ein-Dor, Tsachi Journal of Personality and Social Psychology, Vol 98(3), Mar 2010, 450-468. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20175624